Page 55 - kayseride_ticaret_ve_sanayi

Kayseri’de Ticaret ve Sanayi
Bünyan halıcılığının kökenleri Orta Asya’ya dayanır. Halı Divan-ı Lügati-t Türk’te
“Kalı“ veya “Kalıng“ şeklinde belirtilmiştir. Bu kelime bu gün Bünyan’da kullanılan
“Kalın“ kelimesinden başka bir şey değildir. Manası, gelinin başlıca çeyizi halı olduğuna
göre “Kalın/Kalıh” ile halı kelimelerinin birbiriyle ilişkisi ortaya çıkar.

Halı kelimesi de “kalın”, yani” kalmak-kalıs” kelimesinden gelmektedir. Kalan’dan,
kız evlenirken, onunla kalacak “kalınlar” yani, halılar anlaşılmaktadır. Kız evlenirken
üç halı, iki torba, iki tane kilim, kızın özel eşyalarının konulduğu dört tane “kapçık”
(torba-yâda sandık) verilir düğün esnasında kız evinden giden bu çeyizlere kalın denir,
törenle kız evinden oğlan evine gider.
Bünyan halılarında zemin iki kısımdan ibarettir. Birinci kısım kenar suların ve
kolonların bulunduğu alan, ikinci kısım ise iç mekândır. Her iki kısım arasında da bir
uyum mevcuttur. Halılarda kullanılan bordürler yer ve bölgeler itibariyle farklılıklar
gösterir. Bazı bölgelerde bordürler üç sıra iken bazı bölgelerde 7–8 sıra olmaktadır.
1908–1909 yıllarından itibaren Bünyan halılarında malzeme olarak suni boyalarla
boyanmış fabrikasyon yün ipliğiyle pamuk ipliği kullanılmaya başlanmıştır.
Bu dönem halılarında kullanılan motifler genelde düzenleme olarak ifade edilen
geometrik esaslı motiflerdir. Birden fazla motifte düzenleme, çubuklu düzenleme,
atlamalı düzenleme, geçişli düzenleme ve merkeze toplanan düzenlemelerdir. Aynı
zamanda bir motifin tekrarından oluşan düzenlemeler de vardır. Bu dönemde dokunan
halıları dört grupta toplamak mümkündür. 1- İpi elden yapılıp tabii boyalarla boyanan
iplerden dokunan halılar 2- Sentetik boyalarla boyanmış Manchester yün ipinden
yapılan halılar 3- Boyasız koyun yününden yapılan halılar 4- Bursa ipeğinden yapılan
halılar (İpek halılar). Bünyan halılarında genelde standart ölçüler hâkimdir. (Boy enin
1,5 katı olmaktadır).
Ebatlarına göre halılar değişik isimler almaktadırlar. Yastık, Arşın çeyrek, Seccade,
Karyola, Kelle, 6 m² den 12 m²’ye kadar olan halılara taban halısı ismi verilir. Motif çeşidi
bakımından Bünyan halıları 3 grupta toplanır. a. Çiçekli: İnce çiçekli (empirme), İri
çiçekli (Bademli ve Farahan) vd.. b. Geometrik motifli: Kazak (Sandıklı) Şirvan, Buhara
Ladik gibi eski tarihi motifler bulundukları şehrin isimlerini almışlardır. c. Göbekli:
Kazan Lalezar, Hayali Üzümlü gibi çeşitli isimler alırlar. Bünyan halılarının cm²’ sinde
ortalama 16-30 ilmek bulunmaktadır. Halının cm²’sinde ilmek sayısı ne kadar fazla
olursa kalitesi o nispette iyi olur. (Bünyan Belediyesi)

55