Page 66 - kayseride_ticaret_ve_sanayi

Kadir Dayıoğlu
ile ilgili faaliyetler de yapılmıştır. Bu durum söz konusu kentlerin sanayi öncesi kent
tipolojisine sahip olmaları ile açıklanabilir.” (Erdoğan Özünlü, Emine)

Konsolos Raporları

Cumhuriyet öncesi ve sonrası, “hükümetlerin” ilgisini çekmiş Kayseri ovasının sulan-
ması… Değerli bilimci, Prof. Dr. Mübahat S. Kütükoğlu’nun 1970’lerin ortasında, İngiliz
Konsoloslarının gönderdiği raporlar üzerine yaptığı bir çalışma var; adı; “Osmanlı İktisad
Tarihi Bakımından Konsolos Raporlarının Ehemmiyet ve Kıymeti”. Konuya dikkat çeken
ve teşvik eden de, ünlü iktisat tarihçisi ve hocası Ord. Prof. Ömer Lütfi Barkan’mış…
Kütükoğlu’nun bu çalışmasından; “Yabancı tüccarlara, Osmanlı topraklarında ticaret
yapma imkânı veren ahidnâmeler, bu tüccarların mensub oldukları devletlerin kon-
solosluklar açmaları ve vatandaşlarının işlerini yürütmeleri hakkını tanımış; böylece
İmparatorluğun belli başlı merkezlerinde konsolosluklar kurulduğunu; bunların bir
başka vazifesinin de bölgelerindeki her türlü haberi, fakat özellikle iktisâdî durumu,
aktarmak” olduğunu öğreniyoruz. Bu raporlar, iktisâdî tarihimiz bakımından pek
ehemniyetli imiş. Bilgilerin büyük bir kısmı, kendilerinin de ifade ettikleri gibi, bizim
resmi kayıtlarımızdan çıkartılmış.

Kütükoğlu yazısında; Osmanlı ticaret istatistiklerinin muntazam olmadığını; günü-
müze kadar da çok azının geldiğini; ayrıca bunların büyük bir kısmının istifadeye sunul-
madığını; bu nedenle konsolos raporlarına başvurmak zorunda kaldığımızı belirtmekte.
İngilizlerin Kayseri Konsolosu Suter, 28 Şubat 1844 raporunun bir yerinde; “… birkaç
sene önce Kayseri’nin münbit topraklarının sulanması taktirinde daha iyi mahsul
alınacağının düşünülmesiyle Kızılırmak’tan kanallar açılmasının tasarlandığı, 4.000
keseye çıkacağı tahmin edilen projeyi Hükümetin benimsememesi üzerine tasavvurdan
vazgeçildiği, Ankara Müşîri İsmail Paşa’nın 1842 yazında Kayseri’yi ziyareti sırasında
İngiliz konsolosunun, projenin tatbik edilmesi hususunda ricada bulunup tavassut
için söz aldığı; ancak Paşa’nın, Diyarbekir’e tayini ile işin unutulduğu, hikaye olduğu”
anlatılmaktadır.
Zamantı suyunun yönünün değiştirilmesi için bir proje çalışması “4 Aralık 1761”
tarihli bir fermanla gündeme gelmiş. Ama imkansızlıklar nedeniyle akim kalmış (Halit
Erkiletlioğlu). Benzeri bir tarımsal sulama projesi, Muammer Bey’in mutasarrıflığı,
İmamzade Mehmet Bey’in Belediye Başkanlığı dönemine (1909-1914) rastlar. Bunun
için;“… Merzifon kasabasının içme suyunu gerçekleştiren mühendis M. Virt” in, Zamantı
suyunu kentimize akıtması için getirildiğini ama projenin ekonomik nedenlerle uygu-

66