Page 458 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 4

KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹ MİM / 449 [1889]

ğı oluştururlar ve şehrin toplam nüfusu
içinde %30-35’lik bir oran oluştururlar.
XIX. yüzyıl öncesinde yeni kilise inşasıy-
la ilgili kayıtlara nadiren rastlanırken
tamirat taleplerinin daha çok bölgede
gerçekleşmiş depremlerden kaynaklan-
mış olabileceği sonucuna varılır. Tanzi-
mat (1839) ve Islahat Fermanları’yla
(1856) birlikte gayrimüslim azınlığa eşit
vatandaşlık, mal-mülk edinme ve yeni
kilise, okul inşa etme haklarının tanın-
ması Kayseri mimarlığında yankısını Develi Lisesi binası - 2009 (S. B. Akbaş)
bulmuştur. Arşiv belgelerindeki ifadeler-
den anlaşıldığına göre devlet yeni kilise çapraz tonoz örtülü narteks mekânları
inşasına izin vermede pek gönüllü değil- yer alır. Germir Panagia* ve Endürlük*
dir. Yeni kilise inşa talepleri; kilisenin kiliselerinde çokgen kaide üzerinde yük-
inşa edileceği arazinin statüsü (vakıf, mirî selen ve iki katlı olarak düzenlenen ve
arazi olup olmadığı), genişlik ve yüksekli- birbirlerine kemerlerle bağlanmış sütun-
ği, ne türde yapılacağı (ahşap ve kagir) lu çan kuleleri anıtsal görünüşleriyle
inşaat masraflarının nasıl karşılanacağı mimariyi tamamlayan önemli öğeler
ve kilisenin inşa edileceği beldedeki gay- olarak dikkat çeker. Yöreye özgü düzgün
rimüslim nüfus miktarına göre değerlen- kesme taş malzemeyle inşa edilen kilise-
dirilmiştir. Arşiv belgeleri ve kaynaklar- lerden bazılarında Hacı Murat Kalfa gibi
daki kayıtlar, kiliselerin büyük çoğunlu- usta isimlerine ve Rum harfleriyle Türkçe
ğunun halkın yardımlarıyla inşa edildiği- yazılmış (Karamanlıca) kitabelere rastla-
ni göstermekle beraber, Sinos oğlu Simo- nır. Üçgen alınlıkları, oval veya dilimli
naki Efendi gibi bazı yerel zenginlerin dairesel pencereleri, kompozit sütun baş-
yüklü miktarda bağış yaptıklarını da bil- lıklarıyla dönem mimarisinin ruhuna
dirmektedir. Kayseri kiliseleri üzerine bir uygun çizgiler taşıyan bu yapıların gerek
doktora çalışması hazırlayan Şeyda Gün- plan gerekse bezeme bakımından aidiyet
gör Açıkgöz, çeşitli kaynaklardan derle- referansları taşımadıkları gözlenir. Yani
diği bilgilere dayanarak XIX. yüzyılın Rum veya Ermeni kiliselerini birbirinden
sonunda şehirde 130’a yakın kilise oldu- ayıracak ve onu herhangi bir azınlığa mal
ğunu belirtir. Ancak Kayseri taşınmaz edecek mimari özellikler görülmemekte-
kültür varlıkları üzerine son yıllarda dir. Aidiyet, yapının adından (Surp Toros,
yapılmış bir envanter çalışması, günümü- Panagia, Asdvadzadzin) veya yazıttan
ze ulaşmış kilise sayısının 30 civarında belirlenebilmektedir.
olduğunu ve örneklerin çoğunun şehrin XIX. yüzyıl Kayseri’sinde her ikisinin de
varoşundaki köylerde bulunduğunu gös- çalışmalarını Ermeniler üzerine yoğun-
termektedir. Günümüze ulaşmış kilisele- laştırdığı iki misyoner grup söz konusu-
rin büyük çoğunluğu bazilikal planda üç dur. Misyoner gruplarından birini Ame-
nefli olarak inşa edilmiştir. Tavlusun rican Board of Commissioners for
Ermeni Kilisesi’nde görüldüğü üzere Missions’a (ABCFM- Amerikan Misyo-
nadiren tek nefli ve Efkere Surp Stepa- nerleri ve Kurumları*) bağlı Protestan
nos* kilisesinde haçvari planın denendiği rahip ve öğretmenler oluştururken diğe-
gözlenir. Nefler genellikle beşik tonozla rini Fransa tebaasından olan ve Katolik
örtülü olup orta nefte bema önü kubbeli öğretileri yaymayı amaçlayan Cizvit
olmakla birlikte, Germir ve Talas Pana- papazları*dır. 1854’te Kayseri 1870 yılın-
gia*, Meryem Ana (Surp Astvadzadzin*) da Talas istasyonlarını kuran Board’un
Kiliselerinde kubbeler oldukça yüksek bölgedeki çalışmaları doğrudan Protes-
kasnaklar üzerine inşa edilerek görünür- tan öğretileri olmamış, daha çok eğitim
lülüğü pekiştirilmiştir. Örneklerin bir ve sağlık alanında yoğunlaşmıştır.
bölümünde batı cephede üç bölümlü ve Board’un 1887-90 yılları arasında