Page 460 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 4

KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹ MİM / 451 [1891]

suların üstü taşlarla kapatılmış taştan
arklar vasıtasıyla şehre getirilip künkten
borularla mahalle çeşmelerine dağıtıldı-
ğı, dönem kaynaklarından ve günümüze
ulaşmış bakiyelerden öğrenilmektedir.
Ayrıca bu kaynaklarda hem su yollarının
hem de çeşmelerin bakım ve idamesi için
zengin gelir kaynaklarına sahip vakıflar
tesis etmiş eşrafa da rastlamak mümkün-
dür. Lale Devri’nde İstanbul’da inşa edil-
miş anıtsal meydan çeşmeleri dışında,
Anadolu coğrafyasında görülebilecek
tüm çeşme tiplerine Kayseri’de de rastla-
nabilmektedir. Talas Hacı Ahmet ve 1927 yılında Amerikan Fox şirketi tarafından inşa edilen istasyon binası-2015
Esma Hatun, Erkilet Hasan Bey gibi bir
yapının duvarıyla bağlantılı olanlar; Hacı 21 hamam vardır. Ancak bu sayının kay-
Veled*, Subaşı Köyü Mimar Mehmed naklarda geçen fakat günümüze ulaşa-
Ağa*, İbrahim Tennuri* ve Hasbek Küm- mamış örneklerle daha fazla olacağı
beti* çeşmeleri gibi bağımsız örneklerle kabul edilebilir. Ayrıca kısmen de olsa
Büyük Bürüngüz köyünde kubbeyle günümüze ulaşmış dört konak hamamı
örtülü baldaken tasarımlı Meydan* ve vardır. Hamamlardan dokuz tanesi il
Yazıcı* çeşmeleri oldukça ilginç örnekler merkezinde yer almakta olup dördü
olarak dikkat çekicidirler. Çifteönü* ve Osmanlı Dönemi’nden, beşi Osmanlı
Keşlik köyü* çeşmelerinde olduğu gibi öncesi dönemde inşa edilmiştir. İl mer-
çift kemerliler, Talas Meydan*, Sivas kezindeki dokuz hamamdan yedi tanesi-
Caddesi ve Tavlusun Hacı Rüştü Paşa* nin kadınlar ve erkekler için ayrı bölüm-
çeşmeleri gibi üçgen alınlıklılar ve derin ler içeren “çifte” hamam olarak yapıldığı
bir eyvan şeklinde düzenlenen Endürlük gözlenmektedir. Günümüze ulaşan 21
Karasu* ve Taşhan köyü Dutlu* çeşmeler örnekten ikisinin Selçuklu Dönemi anıt-
farklı tasarım ve cephe kompozisyonlu sal mimarlık örneklerinden Sultan Hanı
örneklerdir. Bazıları çatısına eklenmiş ve Karatay Hanı’nda yer aldığı ve hana
köşk minareyle yanı başındaki camiyle gelen yolcuların kullanımına mahsus
bütünlük oluşturan bu yapılar genel iti- olduğu anlaşılmaktadır. Örneklerden
barıyla oldukça yalın bir inşaat programı birinin de inşası XIII. yüzyıla kadar
yansıtırlar. Sınırlı sayıdaki örnekte ön dayandırılabilecek bir kaplıca olduğunu
veya yan cephelerde yer alan kuş evleri belirtmek gerekir. Çoğunluğu il merkezi
bir yandan yapıyı bezerken öte yandan dışında köy ve kasabalarda yer alan
bani/baniye veya mahallelinin hayvan hamamların neredeyse tamamı (11 adet)
sevgisi ve merhamet duygusuna da refe- tek hamam olarak inşa edilmiştir. Bu
rans olur. Mütevazı ölçekli tasarımlarıyla hamamların haftanın belirli günlerinde
bu yapılar ayaküstü sohbetlerin yapıldığı, kadınlar tarafından kullanıldıkları bilin-
mahalle havadislerinin alındığı birer sos- mektedir.
yal mekânlar olmalarının yanı sıra kita- Plan ve tipoloji olarak sıcaklık mekânı
belerindeki kayıt ve ifadeler bakımından tasarımına göre bir sınıflama yapılan
da kentli nüfusun dinî, sosyo-kültürel hamamların Kayseri örneklerinde yarısı-
kimliği hakkında bilgiler içermektedir. nın farklı eyvan sayılarına sahip köşe
Teknolojik gelişmelere bağlı olarak şehir halvetli tipte inşa edildiği, bu tasarımın
hayatının gerektirdiği değişimlerden XIII. yüzyıldan XIX. yüzyıla kadar her
olumsuz etkilenip birer birer ortadan dönemde rağbet gördüğü anlaşılmakta-
kalkmakta veya kaldırılmaktadırlar. dır. Kölük* ve Birlik* Hamamı gibi erken
Su yapılarının Kayseri’deki bir diğer tarihli örneklerde yıldızvari veya eşdeğer
önemli temsilcisini hamamlar oluşturur. iki mekânlı sıcaklık tasarımları gözlenir.
Kayseri il dâhilinde günümüze ulaşmış Ağırlıklı olarak düzgün kesme taş malze-