Page 23 - Kayseri İmari Ve Mekansal Gelişimi

Kayseri’nin İmarı ve Mekânsal Gelişimi 23

Melik Mehmet Gazi Kayseri’yi kendisine başkent yaptı.

Melik Mehmet Gazi’nin zamanında şehirde geniş bir imar faaliyeti başlatıl-
dı. Camii Kebir (Ulu Cami) ve yanında medresesi ile Gülük Cami Danışmentliler
zamanında yapıldı.
Anadolu Selçuklularından Sultan II. Kılıç Aslan, 1175 yılında parçalanmış
ve zayıflamış Danişmentli devletine son vererek Kayseri de içinde olmak üzere
bu çevreyi Konya merkezli olan ülkesine dâhil etti.
Selçuklu Şehri
Anadolu’ya yerleşen Selçuklular için yerleşim yeri tercihi açısından üç farklı
seçenek vardı. Bunlar; Bizans şehirlerinin çok az değişiklik yapılarak kullanıl-
ması, büyük değişiklikler yapılarak Bizans şehir sit alanlarının kullanılması ve
doğrudan Türkler tarafından kurulan şehirler. Anadolu’da Selçuklular zamanında
az sayıda yeni şehrin kurulmuş olması, ilk iki tercihin ön plana çıktığını göster-
mektedir. Çünkü Anadolu’da şehirsel ağ ilk çağın son yıllarında zaten kurulmuş
durumdaydı. Şehir adlarının değişmemesi bu durumun bir göstergesidir.

Selçuklular zamanında kurulan bazı şehirler; Aksaray, Akşehir, Kırşehir,
Seydişehir ve Karaman olmuştur. Sivas, Erzurum, Konya, Kayseri ise Selçuklu-
lar zamanındaki mevcut şehirlerin en önemlileridir.
11
Selçuklu’da şehrin en önemli merkezi Ulu Cami’nin bulunduğu alandır. Çar-
şı önemli bir sosyal merkez olan Ulu Cami’nin yanında yer almıştır. Selçuklular
devrinde şehrin en önemli sosyal kurumu cami değil, meydan olarak görülmek-
tedir. Gök meydan olarak tanımlanabilecek meydanlar şehir surları dışında yer
almaktadır. Bu alanda her türlü tören yapılmakta, bazı cezalarda burada yerine
getirilmektedir.
12
Üç ana başlık altında incelenen Anadolu Selçuklu kentleri, kale kent, açık
kent ve dış odaklı büyüme modelleri şeklinde sıralanmaktadır.
Daha çok askeri stratejik merkezler olarak sınıflandırılan kale kentlerin bi-
rinci tipi, bölgelerarası ticari işleve sahip olup, Selçuklu üretim ve dağıtım siste-
minin dışa açılan kapısı olarak nitelenmekte ve tamamen sur içinde geliştikleri
görülmektedir. Antalya, Sinop ve Sivas bu tip Selçuklu yerleşmelerindendir.
Siyasi ve idari işleve sahip ikinci tip kale kentler ise kısmen kale dışında
gelişme göstermişlerdir. Konya, Kayseri ve Erzurum şehirleri eklemeli kale kent
13
modeli olarak adlandırılan bu kentin tipik örnekleri olarak görülmektedir.

11 M. Tuncel, Türkiye’de Kent Yerleşmelerinin Tarihçesine Toplu Bir Bakış, 1988.
12 T. Baykara ,Türkiye’nin Sosyal ve İktisadi Tarihi, 2000.
13 Alpaslan Aliağaoğlu “İslam Şehri” Hece Dergisi, Özel Sayı: 8, Ankara - 2009