Page 16 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 2

KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹ DİN / 7 [487]

mıştır. Ahilerin Tokat ve Sivas’ı ele geçi- ilişkilerin son derece canlı olması, hatta
ren Moğollara karşı Kayseri’yi savunabi- gayrimüslimlerin kendi aralarındaki hu-
lecek mahallî bir örgütlenmeye sahip ol- kuk sorunlarını cemaat mahkemelerine
ması, onların Kayseri tarihinde ve top- götürebilecekleri hâlde kadıya götürme-
lumsal yapısındaki güçlü konumunu göz leri dikkate şayandır. Nitekim ihtida o-
önünde tutmamızı gerektirmektedir. Ön- laylarına pek az rastlanması da bu husu-
celikli olarak Türk ve Müslüman olma- su teyit etmektedir. XVI. yüzyıla ait bir
yan yerleşik gayrimüslim unsurların kar- Tahrir Defteri, Osmanlı mahalle sistemi-
şısında tutunabilmenin iktisadî ve ticarî nin genel özelliği olan Müslümanlar ile
araçlarını sunan Ahilik, zaman içerisinde gayrimüslimlerin ayrı yaşaması anlayışı-
tasavvufî hoşgörüye dayalı bir din anlayı- nın Kayseri mahallelerinde de yaygın ol-
şının temellerini de sağlamıştır. Kayseri duğunu, ancak Müslümanların gayri-
kültüründe baskın olan ticarete meyil, müslimlerle beraber yaşadıkları mahalle-
yetenek ve becerinin bir dindarlık anlayı- lerin de bulunduğunu göstermektedir.
şı içinde günümüze kadar uzanmasında Ayrı mahallelerde yaşamakla birlikte
Ahiliğin etkisi göz ardı edilmemelidir. farklı inanç grupları arasında bir dışlama
Ahilik esnaf, sanat ve meslek erbabı ile, ve nefret ilişkisinden söz etmek güçtür.
iktisadî hayatı belli dinî prensipler ve ah- Gayrimüslimlerin dinî, hukukî, eğitim ve
lak anlayışı içerisinde düzene sokarken, kültürle ilgili konularda özerk bir hayat
dinî ve kültürel boyutlar içindeki mahal- yaşadıkları, evlenme, düğün ve boşanma
le olgusu da gündelik ilişkiler ve sosyal gibi medeni hukuk alanındaki bütün işle-
hayatı kontrol edip denetim altında tutu- rin kendi içlerinde halledildiği, ancak si-
yordu. Osmanlı şehrinde, mahallelerdeki yasal bağımlılıklarını cizye vergisi öde-
cami ve mescidlerin varlığı ile imamların mekle teyit ettikleri anlaşılmaktadır. Şer'-
devletin temsilcisi olarak padişahın fer- iyye Sicilleri araştırmaları gayrimüslimle-
manını halka duyurma ve mahalle sakin- rin Kayseri ekonomik hayatında çok et-
lerinin problemlerini çözmedeki etkin- kin olduklarını, özellikle ticaretle ve
likleri, Kayseri şehir hayatında da geçerli zanaatkârlıkla uğraştıklarını ortaya koy-
olmuştur. Nitekim Kayseri mahalleleri- maktadır. Kayseri müslim ve gayrimüs-
nin önemli bir bölümünün, cami ve mes- limleri, aralarında çok büyük farklar ol-
cit isimleriyle aynı olması, bu gerçeği madan ortak bir yaşamı ve kültürü pay-
göstermektedir. laşmışlar, aynı mahallelerde oturarak
Mahallelerin genelde din temelinde ay- komşuluk yapmışlar, birbirlerine borç
rışması söz konusu ise de, karışık şekilde alıp vermişler, mahkemede vekillik ve şa-
yaşayan mahallelerin de bulunması, bu hitlik yapmışlar, mülk satmış ve hayatın
konuda kesin bir kopukluk ve mesafenin hemen her alanında birlikte hareket et-
olmadığını gösterir. Kayseri’nin tarihte mişlerdir. Kayseri’de Ermeni ve Rumla-
önemli miktarda gayrimüslim unsuru ba- rın, Selçuklulardan itibaren son dönem-
rındıran bir merkez olması, kuşkusuz bu- lere kadar kendi inançlarına göre güven
rada ortaya çıkan dinî sosyal hayat üze- içerisinde hayatlarını sürdürmüş olmala-
rinde derin izler bırakmıştır. Nitekim rı gerçeği, dikkat çekicidir. Tereke kayıt-
Kayseri’nin, 1520’de % 19, 1584’te % 22 larında Hristiyan ailelerin kullandıkları
ile en fazla Hristiyan nüfusa sahip bir yer- Türkçe isimlerin yoğunluğu ise, Kayseri-
leşim yeri olarak öne çıkması, buradaki ’de yaşayan gayrimüslimlerin esasen
nüfusun mahiyeti hakkında bir fikir ver- Hristiyan Türkler* olabileceği konusun-
mektedir. 1683 tarihli bir "Şer’iyye Sicili"- daki yaklaşımları da güçlendirmektedir.
ne yönelik incelemeler, Müslümanlar ile Kayseri’de dinî hayatın şekillenmesinde,
gayrimüslimlerin genelde düşmanlıktan özellikle burada yaşamış din bilginlerinin
uzak yaşadıklarını göstermektedir. Öte büyük etkisi vardır. 1641–1698 yılları
yandan aynı belgeye göre Müslümanlarla arasında yaşayan “Kayseri’nin Dirilticisi,
gayrimüslimler arasında ticarî ve sosyal İhya edicisi” adıyla tanınan Ali Nisârî