Page 21 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 2

[492] 12 / DİN KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹

şam tarzında ve sosyal ilişkilerdeki gele- kültürel ve tarihsel yapısının özgünlüğü
neksel desenlerin farklılaşmasına, çoğu dikkate alınmadan anlaşılamaz.
zaman da gelenekle modernlik arasında Türk İslam tarihinin Anadolu’daki en
karma biçimlerin ortaya çıkmasına yol çarpıcı izlerini üzerinde taşıyan Kayseri,
açmıştır. Öte yandan büyük ölçüde işini kendi sosyokültürel ve dinî hayatının
kendi dükkân ve işletmesinde yürütmeye özgünlüğünü de bu tarihsel mirasından
çalışan yaygın esnaf ve zanaatkârlık anla- almaktadır. Elbette bu geleneksel mira-
yışı, temelde rızık ve kazançla ilgili gele- sın sanayileşme ve kentleşme süreçle-
neksel algı ve kabullerle desteklenmekte- rinde gelişen ve küreselleşme olgusuyla
dir. Bu durum orta hâlli esnaf ve tüccar hayatın bütün alanlarına nüfuz eden
kesiminin baskın olduğu Kayseri top- modernleşme karşısında aynen devam
lumsal yapısında gündelik hayatın dinî etmesi imkânsızdır. Ancak bununla bir-
renk ve desenlerini istikrarlı bir şekilde a- likte yaşanan değişimler bireyci, rasyo-
yakta tutmaktadır. Bir başka deyişle dinî nel, seküler bir dindarlığı da getirmemiş,
tutum ve davranışlar, dinî algı ve kanaat- bunun yerine gelenekle modernliğin
ler, Kayseri’nin etkin toplumsal tabakala- Kayseri toplum dinamiklerine göre dö-
rının niteliklerinden ayrı düşünülemez. nüşen karma biçimlerini karşımıza çı-
Nitekim Kayseri’de her anlamda hayır- karmıştır. Kayseri dindarlığı büyük bir
hasenat işlerinde, yardımlaşma ve daya- çeşitlilik içermektedir, ancak genelde
nışma alanında gözlenen zenginliğin ar- örf, âdet ve geleneklerle özdeşleşmiş
ka planında da kent hayatına damgasını kültürel bir dindarlık hâkimdir. Bu din-
vuran tüccar ve sanayici kesiminin izleri darlık değişime ve modern etkilere ka-
görülebilir. Elbette bu gelişmelere bağlı palı değildir, aksine modernleşmeyle
olarak yaşam tarzıyla, mekânsal ve sosyal yoğun bir etkileşim içinde dönüşen bir
alışkanlıklarıyla, eğlence ve kültürel et- dindarlıktır. Kayseri dindarlığının mo-
kinlikleriyle giderek ayrımlaşan tipik bir dernleşmeyle çatışmayan bir etkileşim
burjuvalaşma da söz konusudur. Yükse- yaşaması, Kayseri insanını karakterize
len bu muhafazakâr burjuvanın sosyal eden ticarî ve iktisadî müteşebbislik ru-
beklenti ve ideallerinin uygun yeni dinî huyla bağlantılıdır. Kısaca Kayseri’de
yorumlarla meşrulaştırılması pek o kadar mevcut yaşanan dinî hayatı ne tam ola-
da zor olmamaktadır. Zira biliyoruz ki rak gelenekle ne de modernlikle özdeş-
din, yoksullar ve mağdurlar kadar zen- leştirmek mümkündür, onu tamamen
ginler için de hayatı anlamlandıracak kendi tarihsel ve toplumsal bağlamında
imkânlar içermektedir. Öte yandan bura- anlamaya çalışmak ve değerlendirmek
da esasen birbirini destekleyen bir yapı- en uygun yol olacaktır.
sal özgünlük de dikkat çekmektedir.
Ticarî anlayış ve yorum farklılığı dinî ha- Kaynakça: Atabey Kılıç, “Ali Nisârî Efendi”
yatın dinamiklerini, dinî sosyal anlayış ve mad. C. I; Mehmet İpşirli, “Kayseri”, DİA, Anka-
algılamalar ise ekonomik faaliyetleri etki- ra 2002, XXV. 96-101; A. Nazif , Mir’at ( Pala-
lemekte ve yönlendirmektedir. Bu an- mutoğlu), s. 140-141; Mustafa Keskin-Mehmet
Metin Hülagü, Geçmişteki İzleriyle Kayseri,
lamda Kayseri toplumunda dinî değerler Erciyes Üniversitesi Yayınları, Kayseri; Abdul-
ile ekonomik yapı arasındaki ilişkilerin kadir Yuvalı, “Kayseri’de XVII. Yüzyıl Sonların-
özgünlüğü, bazı araştırmacılara Weber’in da Kadının Sosyal Statüsü”, KYTSB , s. 367-374;
1
Protestan ahlakı ile kapitalizm arasında A. Vehbi Ecer, “Ahi Evren’in Kayseri’de Yirmi
2
kurduğu ilişkinin benzerini arama ilhamı Yılı”, KYTSB , s. 127-133; Ali Aktan, “Osmanlı
vermiştir. Ancak Weber’in, ekonomik Belgelerine Göre Kayseri’deki Gayrimüslim Te-
3
davranışları belirleyen Kalvinizme özel, baanın Durumu”, KYTSB , s. 7-31; Abdulvahap
bir dinsel anlayışın Kayseri örneğinde Taştan, “Kayseri’de Ziyaret Fenomeni ve Kültür
3
paralellikler göze çarpsa da, tarihsel ve Tarihindeki Yeri”, KYTSB , s. 483-485; Ayhan
Öztürk, Şer’iye Sicillerine Göre Kayseri San-
olgusal durumun oldukça farklı boyutla- cağı (1738-1749), Erciyes Üniversitesi Yayınla-
rı, konunun kendine özgü kavram ve teo- rı, Kayseri 2000; Çayırdağ, KTA; Kasım Kara-
rilerini gerektirmektedir. Bir başka deyiş- man, Şehirleşme Sürecinde Gelenek ve Değiş-
le Kayseri’de dinî hayat, Kayseri sosyo- me: Kayseri Örneği, (Basılmamış Doktora Te-