Page 45 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 2

[516] 36 / DOK
Sarız yöresi kızkaçıran desenli kilim (Z. Şahin)
Kemer (Sarız) çuval dokuma -
oturan çuval (Z. Şahin)
KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹
Yörede; yer kilimi, duvar kilimi, sedir (di-
van) veya kanepe yaygıları, ahretlik doku-
ma (öbür dünya kilimi), çuval, yük perde-
si, yük kilimi, heybe, yastık, ita (iteği), ok-
lavalık, iğlik, tuz torbası/çantası, sütlük,
palaz/palas gibi dokuma ürünlerine rast-
lanmıştır.
Sarız’da uzun yıllar dokunan kilim doku-
maları, desen ve motif özelliklerine göre
kendi arasında dört gruba ayrılabilir: 1.
Seleser kilim, 2. Kuşlu kilim, 3. Sandıklı
kilim, 4. Zincirli kilim.
Renkli bantlar halinde dokunan dokuma-
lara yörede ‘taktalı (tahtalı)/çıbıklı (çubuk-
lu)’ adı verilir. Motifsiz veya az motifli do-
Dokumalarda kullanılan renkler: Genel- kumalara ‘soy kilim’ denir. Daha önce adı
likle yeşil (yeşeni), gri (boz), beyaz (ana- geçen ve dokuma yapılan köylerden: Dal-
malı), turuncu (kınalı sarı), sarı (çiğ sarı), lıkavak, Çağşak, Tavla, Darıdere, Ördekli,
pekmez rengi, kahverengi ve tonları, kır- Sancarlı köylerinde, evlerin özellikle otur-
mızı, pembe (şayak), siyah ve mor renk ma odaları, salon ve yatak odalarının du-
düz dokumalarda kullanılır. varlarının en üst kısmına uzun şeritler ha-
İplerin boyanmasında; elma yaprağı, ce- linde duvar süsleri asılır. Bu duvar süsleri
vizin yeşil kabuğu ve yaprağı, karamık önceleri düz dokumaların yapıldığı mal-
kökü, sütleğen, çalpa vb. bitkiler kullanı- zemeden, yine düz dokuma tezgâhlarında
lır. Boyandıktan sonra da renklerinin ak- ve düz dokumalarda görülen motif ve de-
maması ve solmaması için boya işlemi sı- sen özelliklerine bağlı kalınarak dokun-
rasında karışıma kezzap ve ekşi (sumak) maktayken, günümüzde 2 veya 5 şiş ile el-
atılmaktadır. de örülerek elde edilmektedir. Duvar süs-
Sarız merkez ve köylerinde ahşap sarma lerinin eni 4-10 cm arasında; uzunlukları i-
tezgâh tipi kullanılmaktadır. Yörede sar- se 5-10 m arasında değişir. Örülen duvar
ma tezgâha, ‘ıstar’ veya ‘ip ağacı’ denilir. süsleri genellikle asılan odanın 4 veya 2
Dokuyucu ya daha önce dokunmuş do- duvarını çevreler. Günümüzde duvar süs-
kumalardan kendine model alır ya da ez- leri sadece kapı ve pencerelerin üzerine,
berindeki motiflerle dokumaya başlar. tek duvara asılmaya başlamıştır. Duvar
Dokuma yapılırken kullanılan avadanlık- süsleri örüldükten sonra duvara asıldığın-
lar: bıçak ve kirkittir. Sarız köylerinde da aşağı sarkacak şekilde bir kenarına ip-
kirkite ‘tarak’ denilmektedir. ler geçirilir. İpler boncuk ve püsküllerle
Sarız merkez ve köylerinde düz dokuma- süslenerek örgülere zenginlik kazandırılır.
lardan özellikle kilim ve cicim dokuma Kilim veya kilim-cicim tekniklerinin bir a-
tekniklerinde oldukça zengin dokumalar rada dokunduğu dokumalar ve duvar süs-
mevcuttur. Cicim dokuma tekniğine ‘çal- leri bir arada asılmışsa ‘takım’ denir. Du-
ma’; sedef ve bordüre ise ‘yelen/yeleni’ var süslerinin örüldüğü iplerden, yine du-
denilmektedir. Kompozisyonda boş yer- var süslerinin örülmesinde kullanılan şiş-
lere gelişigüzel, boşluk doldurmak amacı lerle, düz dokumalardaki motiflerden pa-
ile yerleştirilen motifler ‘tapkır’ şeklinde tik, çorap, kare, dikdörtgen, baklava şek-
ifade edilir. Sumak ve zili teknikleri, kilim linde küçük duvar süsleri, çanta, çakmak-
ve cicim tekniklerine göre daha az do- lık, iğnelik, tekli iğnelik, cepli iğnelik gibi
kunmaktadır. Sarma tezgâhta dokumala- çok çeşitli ürünler örülmektedir. Duvar
rın boyları istenilen uzunlukta yapılmaya süsleri, patik, çorap vb. ürünlerde görülen
imkân sağladığından, Sarız yöresi düz motif ve desenlerin kaynağı yörede doku-
dokumalarının boyları oldukça uzundur. nan düz dokumalardır.