Page 47 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 2

[518] 38 / DOK KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹

çiçek, kedi izi vb. şeklindedir. Dokumada
kullanılacak ipler, doğal ve kimyasal bo-
yama yöntemleriyle boyanır. Mordan
maddesi olarak kezzap kullanılır. Doğal
boyamada kullanılan bitkiler ise ceviz ka-
buğu, soğan kabuğu, karamuk köküdür.
Genellikle kullanılan renkler; lacivert,
bordo, siyah, yeşilin birkaç tonu, kahve-
rengi, çok az beyaz ve kırmızıdır. Cicim
tekniğine yörede ‘tın’ denilir. Dokumalar
genellikle çeyiz için dokunur. Yörede
yastık ve yer kilimleri türünde dokumalar
daha fazla dokunur.

Tomarza* Yöresi Düz Dokumaları
Kayseri’ye 56 km mesafededir. Yöre, düz
dokuma merkezidir. Yörede sarma tip
tezgâh kullanılır ve tezgâha ‘ıstar’ veya ‘ip
ağacı’ ismi verilir. Kilim dokumaya ‘ivdi-
me’ denir. Kilim tekniği haricinde ‘çal-
ma’ adı verilen cicim, sumak ve zili tek-
Akkışla-Gömürgen kilimi (Z. Şahin)
nikleri az da olsa dokumalarda kullanılır.
Tomarza yöresinde geleneksel dokuma-
raz gül, yıldız, kubbe, aşıh, horoz-tavuk larda doğal boyaların kullanıldığı göz-
vb. şeklindedir. Eskiden dokumalarda lemlenmiştir. Doğal boyama yönteminde
kullanılan iplikler tamamen yünden elde farklı renklerin elde edilmesi için kullanı-
edilir ve doğal boyama yöntemleriyle bo- lan bitkiler; karamuk kökü, soğan kabu-
yanarak kullanılırdı. Günümüzde ise ğu, ceviz kabuğu, sütleğen, çöven otu,
kimyasal boyamaların yapıldığı, orlon ve cehri, meşe yaprağı, ebelik otu vb. şeklin-
fabrikasyon ipliklerin dokumalarda kul- dedir. Bu bitkilerin dışında kızıl toprak,
lanıldığı görülmektedir. meşe külü ve baca isinden de boyama
maddesi olarak yararlanılmaktadır. Bo-
Gömürgen Yöresi Düz Dokumaları yamada kullanılan bakır kazanlara ‘küpe-
Kayseri’nin Akkışla* ilçesine bağlı bir ka- li’ adı verilir. İpler boyanırken kazanın
sabadır. Yöre, özellikle kilim dokumala- altında saman yakılır. Ayrıca ipler kirece
rıyla ün salmıştır. Sarma tip tezgâh kulla- renklerinin solmaması ve yumuşaklığının
nılır. Kilimlerde kullanılan motifler; par- sağlanması için yatırılır.
maklı, muska, kıvrım, ebenin oyusu, kay- Yörede boyar maddelerin ipe sabitlen-
makam oyusu, kaymakamın küçüğü, kır mesi için; şap (seğ, seğa), kezzap, tuz vb.
mordan maddeleri kullanılır. Kırmızı, si-
yah, beyaz, yeşil, sarı ve kahverengi renk-
ler yörede hâkimdir.
Çözgü ipliğine ‘eriş’ veya ‘çezgi’ denir.
Dokumalarda çiti yoktur. Kilim örgüsü-
ne ‘ağız tutan’, dokumanın baş kısmına
‘ilkbaşı’, bitiş yerinede ‘kesmebaşı’ denir.
Dokumanın başlangıcındaki saçak yok
denecek kadar azdır. Dokumanın bitişte-
ki saçakları uzun bırakılır veya çoğunluk-
la örülür.
Tomarza armutlu namazlığı (Z. Şahin) Sedef ve bordüre su, ayak, yelen gibi de-