Page 123 - Kültepe Kaniş

Hukuk
Hukuk

Kültepe tabletleri arasında Mezopotamya menşeli kanun metinlerinin benzeri,
Anadolu’da geçerli olan hukuk kurallarının yazılı olduğu bir belgeye rastlanmamıştır.
Esasen tarihî devirlerde bile bazı hukukî kararların toplumda geçerli olan ve daha çok
dinî içerikli örf ve geleneklere göre verildiğinden ve bu kuralların daha sonra büyük
ölçüde yasa kararları olarak belirlendiğinden şüphe edilmemelidir.

Tabletlerde çok sık geçen kīma awāt naruā’im “stelin (dikili taşın) sözleri gereğince”
tâbirinden, Asurlular açısından ticaretin bir stelde yazılı olan kararlar çerçevesinde
yürütüldüğü anlaşılmaktadır. Şimdiye kadar ne Kaniş’te ne de Asur’da böyle bir stel
(naruā’um) bulunmuştur.
Mezopotamya’da kanun metinlerinin stele yazılarak şehrin bir yerine dikilmesi
geleneği vardı. Bunun bildiğimiz ilk örneği İsin kralı Lipit-İştar’ın (M.Ö. 1792-1750)
Sumerce yazdırdığı kanundur. Kanunun epilog (son söz) kısmında, “Ben Sumer ve Akad
ülkelerinde adaleti sağladığım zaman bu steli diktim” denilmektedir.
Eski Babil kralı Hammurabi’nin (M.Ö. 1792-1750) ünlü kanunu da 2.25 m. yüksekli-
ğinde bir stel üzerine yazılmıştır. 282 maddeyi içeren kanunun epilog kısmında, ülkede
adaleti sağlamak için kendisini büyük tanrıların çağırdığını söyleyen Hammurabi Babil
halkına şöyle seslenmektedir:
“Ülkenin kararlarını düzenlemek için, ezilenlerin hakkını aramak için, önemli
sözlerimi stelimin üzerine yazdım ve onu, adaletin kralı (olan) benim heykelimin
önüne diktim………Hakkı yenilmiş, şikâyeti olan bir kimse heykelimin önüne gelsin
ve yazılı stelimi okusun. Önemli sözlerimi işitsin ve stelim onu dava (sı konusunda)
bilgilendirsin……”
Kültepe tabletlerinde bahsedilen stelin, Mezopotamya kanunlarının karakteristik
özelliklerini taşıyan bir kanun metnini içerip içermediğini bilmiyoruz. İthalat ve ihra-
caata yönelik büyük bir organizasyonu gerçekleştiren anlayış, sistemin düzgün bir
biçimde işlemesi için gerekli yasal tedbirleri de düşünmüş olmalıdır. Stele atıf yapılan
yerlerde hırsızlık, yaralama, cinayet gibi suçlarla ilgili veya aile hukukuna dair konularda
kararlara rastlanmaması stelde doğrudan doğruya ticarî ve malî konuları ilgilendiren
kararların yazılı olduğunu düşündürmektedir.

123