Page 128 - Kültepe Kaniş

Prof. Dr. Cahit Günbattı | Kültepe - Kaniş
Hitit kanunlarında yer almadığı halde, Hititçe metinlerde de “nehir ordalisi”nden söz
edilen yerler bulunmaktadır. Bunu, daha siyasî hâkimiyetlerini kurmadan, Anado-
62
lu’nun yerli halklarıyla uzun bir süre bir arada oturdukları belgelenmiş olan Hititler
üzerindeki Anadolu kültürünün etkilerinden birisi olarak değerlendiriyoruz.

Anadolu’da Asurlular arasındaki anlaşmazlıkların çözümünde söz sahibi ilk otorite
bulunulan yerdeki kārum idi. Buradaki davalar kārum şaher rabi “kārum, küçük (ve)
büyük” şeklinde bahsedilen, yaptıkları işleri bilemediğimiz kimselerden oluşmuş bir
meclis (puhrum) tarafından karara bağlanıyordu. Meclis Tanrı Aşşur’un hançerinin
bulunduğu hamrum denilen kutsal bir yerde toplanıyordu. Kaniş kārum’unun kararını
içeren bir metinde, “Kaniş kārum’unun küçük (ve) büyük (kimselerin meclisi) kutsal
hamrum’da Tanrı Aşşur’un hançeri önünde karar verdi.” denilmektedir.
63
Hukukî konularda karar verme yetkisi olan iki topluluk veya meclis daha bulunuyordu.
Bunlardan birisi “yaşlılar” (šībũtum) olarak adlandırılan kimselerden oluşuyordu. Bir
metinde, “Yaşlılar (meclisi şöyle) karar verdi: ‘1/2 mina gümüşü Lā-tarāk’ın oğlu Al- abum
İdī-abum’un līmum’una kadar ödeyecek.” denilmektedir.
64
Diğeri bir meclis, Akadça hamšum “beş” kelimesinden türetilmiş, beş kişilik bir
heyeti ifade ettiği anlaşılan hamuštum idi. Bu meclisin kararını içeren bir metinde
şunları okuyoruz:
“Aşşur-muttabbil İkuppāia’ya (şöyle) cevap verdi:‘Ben büyük (ve) küçük (meclisin) kararı
ile ilgili tablette (yazılanlara) uydum. Beş kişilk heyet bizimle ilgili sonraki kararı Asur’daki
Tanrı Aşşur’un tapınağında belirledi. Bizimle ilgili karar Asur’dadır. Gel, beş kişilik heyetin
bizim için aldığı kararı Asur’da dinleyelim ve (ona göre) hareket edelim.’” 65

Mahallinde sonuçlandırılamayan anlaşmazlık konusu, bütün kolonilerin yönetim
merkezi olan Kaniş kārum’una yazılır ve dava orada görülürdü. Herhalde çözümü zor
ve karışık bazı davaların çözüm yeri Asur’du. Metinlerde Asur şehri karşılığında yazılan
ālum “şehir” ve bununla bağlantılı bēt ālim “şehir dairesi” Asur’daki en yüksek karar
mercii olan meclisti. Zaman zaman bizzat kralın da katıldığı şehir meclisi kutsal yer

62 Bkz. E. Laroche 1973, s.179-189.
63 I 445: kà-ru-um Kà-ni-iš TUR GAL İGİ GÍR ša A-šur i-na ha-am-ri-im dí-nam i-dí-in-ma (K. Hecker-G.
2
1
4
3
Kryszat 1998, s. 46-47).
64 AKT 3, 37: ší-bu-tum dí-nam i-dí-nu-ma ½ ma-na KÚ.BABBAR A-lá-bu-um DUMU Lá-ta-ra-ak 6
2
5
3
1
4
a-na li-mì-im ša İ-dí-a-bi-im i-ša-qal-ma
7
65 BIN IV 106: A-šùr-mu-ta-bi4-il5 İ-ku-pá-ša e-pu-ul uš-kà-in a-na ṭup-pì-im ša dí-in kà-ri-im ṣa-he-er
4
5
3
2
1
GAL ha-mì-iš-tum ší-im-tám wa-ar-ki É A-šùr i-na A-limki i-ší-im-ni-a-tí-ma ší-ma-tù-ni i-na
8
9
6
7
10
A-limki i-ba-ší ba-a-am a-ma-lá ší-ma-tim ša ha-mì-iš-tim i-ší-mu-ni-a-tí-ni i-na A-limki
17
16
13
12
14
11
15
lu ni-iš-me-ma lu ni-pu-uš (Bu metin M.T. Larsen 1976, s. 167’de yorumlanmıştır)
18
128