Page 80 - Kültepe Kaniş

Prof. Dr. Cahit Günbattı | Kültepe - Kaniş
M.Ö. 2. bin yılın son çeyreğinden itibaren demirin yaygın olarak kullanıldığının
tespiti ile, Hititlerden sonraki devir “Demir Devri” olarak adlandırılmıştır.

Değerli Taşlar
Asurlu tüccarlar gümüş ve altın yanında, başlıcalarını aşağıda tanıttığımız değerli
taşları da Asur’a götürmenin çabası içerisinde olmuşlardır.

amũtum / aşi’um
Amũtum ve sinonimi olduğun anlaşılan aşi’um (Sumerogram KÚ.AN), eritildiğinden
bahsedilen birkaç metin kanıt gösterilerek çok değerli bir maden olarak tanımlanmıştır.
Bunlardan birisinde, “O amũtum’u arıttı ve 2/3 şeqel (lik) külçesini çıkardı. Arıtma ve kırma
sırasında (amũtum) azalmıştır.” denilmektedir.
65
Batılı filologlar, bazen soru işaretiyle de olsa, amũtum’u “meteor demiri” veya “demir”
olarak açıklamaktadırlar. 66

Koloni devrinde maden ekonomisi hakkında ilk kapsamlı çalışmayı yapmış olan
Hocam Prof. Emin Bilgiç, o tarihlerdeki sınırlı sayıdaki belgeyi inceleyerek, altından
en az 5 kat daha değerli olan bu maddenin demir olamayacağını belirtmiştir. Platin
olabileceği görüşünü de, o devrin tekniği ile platin üretilmesinin mümkün olmadığını
söyleyerek reddetmiştir. Daha sonraki yıllarda bulunan Kültepe tabletlerinde, seyrek
67
de olsa, “demir” (parzillum) kelimesinin geçmesiyle, E. Bilgiç’in görüşünün büyük ölçüde
isabetli olduğu ortaya çıkmıştır.

Bize göre, altından 5 kat, gümüşten ise 90 kat daha değerli olan ve çoğunlukla 7,5 gr.
karşılığındaki şeqel ve bunun 1/180’i olan şE ile tartılan bu madde maden değil, ancak
değerli bir taş olmalıdır. Hititolog S. Erkut amũtum hakkında yaptığı özgün çalışmada,
amũtum’un 600 santigrat derecede eritilip şekillendirilebilen ve kalıba dökülebilen, orta
derecede kıymetli bir taş olan ametist (kuvars, kaya kristali) olduğunu iddia etmiştir.
68
Ana Biritanica’nın “ametist” maddesinde, mor yakut olarak da bilinen bu taşın eski
zamanlardan beri kullanıldığı; Yehova rahiplerinin göğüslüğünü (hoshen) süsleyen
12 taştan biri olarak Eski Ahit’te de söz edildiği belirtilmektedir. Bu bilgiler S. Erkut’un
tezini güçlendirmektedir.

65 CCT 4, 4a: …… a-mu-tám iṣ-ru-up-ší-ma 2/3 GÍN ki-iṣ-ru-um e-li-a-am lu i-na ṣa-ra-pì-im lu i-na
41
39
40
42
38
<i>-šé-ra-tim mu-ṭá-e
43
66 Bkz. R. Maxwell-Hyslop 1972, s. 159 v. d.; J. G.Dercksen 2004, s. 22.
67 E. Bilgiç 1941, s. 946-948.
68 S. Erkut 2007, s. 4.
80