Page 83 - Kültepe Kaniş

Ekonomi ve Ticarî Hayat | Ticareti Yapılan Mallar
Lapis lazuli Eski Mezopotamya’da takılarda, mühür yapımında ve çeşitli eşyaların
süslenmesinde kakma malzemesi olarak yaygın olarak kullanılmıştır. Daha M.Ö. 3.
bin başlarından itibaren Afganistan’ın kuzeydoğusundaki Bedehşan’dan ithal edildiği
sanılmaktadır. Asur kralı III. Tiglat-Pileser (M.Ö. 745-727) yıllıklarında, bir seferinde
76
300 talent (9 ton) lapis lazuli ele geçiridiğini anlatır. 77
Lapis lazuli Asur Kolonileri devrinde ticareti yapılan değerli taşlar arasında ilk sırada
yer almaktadır. Kaniş kārum’unun 1 mina 11 şeqel lapis lazuli hakkında verdiği kararı
içeren bir metinde şöyle denilmektedir:

“Eddin-Aššur şöyle cevap verdi: ‘Gerçekten 1 mina 11 şeqel lapis lazuliyi İdī-Su’en Mama’dan
Zalpa’ya, bana getirdi ve ben bu lapis lazuliyi Su’en-damiq’in oğlu Manua’ya verdim. O (onu)
Hattuş’a, İmgur-Aşşur’un oğlu Sarridum’a götürdü.’ O lapis lazuliyi 8 yıl sonra Manua Sarri-
dum’a verdi. İdī-Su’en’in mektupları ve benim mektuplarım Hattuş’a, bizim temsilcilerimize
gitti. Fakat o, lapis lazuliyi (aldığını) inkâr etti……” 78

Birkaç metinde çok iyi kalitede (damqum watrum) husārum’dan bahsedilmesi lapis
lazulinin değişik kalitelerinin bulunduğunu göstermektedir. Bir mektupta, “husārum’u
kontrol edin. Eğer temizse, beyaz ve lekeli değilse fiyatını ödeyin” denilmektedir. Satış
79
fiyatlarındaki farklılık taşın kalitesiyle ilgili olmalıdır. 80
Bir mektupta yaklaşık 1.2 kg. çok iyi kalitede lapis lazuli ve lapis lazuliden yapılmış
bir kadehin satışı hakkında şöyle denilmektedir:

“…..2 ½ mina çok iyi kalitede lapis lazuli ve lapis lazuliden yapılmış bir kadehi mührümle
(mühürlü olarak) Amita sana getirmektedir. Eğer (fiyatı) 6 mina gümüş veya üzerinde ise lapis
lazuliyi satın. Eğer ½ mina paşallum cinsi altın veya üzerinde ise kadehi satın. Eğer (alıcı)
yoksa ve satamıyorsanız lapis lazuli ve kadeh ben gelinceye kadar (sizde) kalsın…...” 81

ù ša-zu-uz-tù-šu me-tù (C. Michel 2001, s. 343).
76 Günümüzde lapis lazuli elde edilen yerler hakkında bkz. C. Michel 2001, s. 346- 347.
77 D.D. Luckenbill I, 768.
78 Kt. n/k 10: um-ma E-dí-in-A-šùr-ma ke-na 1 ma-na 11 GÍN NA4.ZA.GÍN İ-dí-Sù-en6 iš-tù Ma-a-ma 8
7
5
6
a-na Za-al-pá a-na ṣé-ri-a ù-šé-bi4-lam-ma ù a-na-ku NA4.ZA.GÍN šu-a-tí a-na Ma-nu-ù-a DUMU
9
10
11
Sù-en6-SİG5 a-dí-in-ma a-na Ha-tù-uš a-ṣé-er Sá-ri-dim DUMU İm-gur-A-šùr i-ni-ší-šu NA4.ZA.GÍN
14
13
12
šu-a-tí iš-tù MU.8.ŠÈ a-na Sá-ri-dim Ma-nu-ù-a i-dí-in-šu na-áš-pè-ra-tum ša İ-dí-Sù-en6 ù na-áš-
15
17
18
16
pè-ra-tù-a a-na Ha-tù-uš a-ṣé-er ša ki-ma ni-a-tí ù Sá-ri-dim i-ta-na-lu-ku-ma NA4.ZA.GÍN i-ta-
21
19
22
20
na-ki-ir……
79 Kt. 87/k 387: hu-sà-ra-am am-ra-ma šu-ma za-ku-ma pu-ṣù-um ù tí-ri-ip-tum lá i-šu ší-im-šu 9
7
5
8
6
gu5-um-ra
80 CCT 5, 24b: 1-2’de 5 mina lapis lazuli’ye 10 mina gümüş; VS 26, 12: 4-6’da 12 mina’ya 6 mina 11 şeqel
gümüş ödenmiştir.
81 TC 2, 22: ….2 1/2 ma-na hu-sà-ra-am SİG5 wa-at-ra-am ù kà-sà-am ša hu-sà-ri-im ku-<nu>-ki-a
17
16
14
15
83