Page 88 - Kültepe Kaniş

Prof. Dr. Cahit Günbattı | Kültepe - Kaniş
Şarabunuwa’nın şahitler arasında bulunduğu bir diğer senet (Kt. g/k 3b), yerli Nakilit’in
diğer iki yerliden alacaklı olduğu 1 mina’dan 3 1/3 şeqel 5 ŞE eksik gümüş, 7 çuval (ve) 2
90
kap arpa ve 30 ekmek alacağı hakkındadır. Borçlular arpayı hasat zamanında, gümüşü
ise bir Anadolu tanrısı olan Tuhtuhānum’un bayramında ödeyeceklerdir. Burada da
borcun ödenmesinden, çocuklar dâhil, bütün ailenin sorumlu olduğu vurgulanmaktadır.

Vergiler
Asurlu tüccarlar Anadolu’ya getirdikleri mallar için ve kervan eşliğinde şehirlera-
rasında yaptıkları iş seyahatleri sırasında çeşitli adlar altında vergiler ödemek zorunda
idiler. Bunlar arasında en sık geçen bir çeşit gümrük vergisi olan nishatum’dur. Bu
91
vergi kumaşlardan yaklaşık %5, kalaydan ise %3 nispetinde ödeniyordu. Metinlerde
saraya götürülen kumaşlardan kaçının nishatum vergisi olarak alındığı kaydedilmiştir.
Bu vergi saraylar dışında kārum veya tüccar dairelerine de ödeniyordu.

Wahşuşana’dan Şalatuwar’a, oradan da Puruşhattum’a giden bir kervandaki görev-
liler ve eşekler için yapılan harcamaların kaydedildiği bir masraf listesinde (AKT 3,
34), köprü (titũrum) geçişinde her bir eşek için nishatum vergisi olarak 15’er şeqel bakır
ödenmektedir. Bir diğer listede de (Kt. t/k 1), bir nehir kenarında katır için 2 ½ mina bakır
ödendiği belirtilmektedir. Anlaşılan köprülerde birer vergi istasyonu oluşturulmuştu.

Sık geçen vergilerden birisi de 1/60 nispetinde ödenen šaddu’utum idi. Birçok
metinde kalıplaşmış bir ifade ile Anadolu’dan Asur’a götürülen malların nishatum ve
šaddu’utum vergilerinin ödenmiş olduğu vurgulanmaktadır.
Kervanların uğradığı şehirlerde dātum denilen bir çeşit yol vergisi alınıyordu. Kervan
masraf listelerinde, “A şehrinden B şehrine kadar yol vergisi x šeqel gümüşe mal oldu.” denil-
mektedir. Bir metne (Kt. j/k 174) göre, Wahşuşana’ya kadar yol vergisi olarak kervandaki
26 eşekten her biri için ½ mina 6 şeqel bakır ödenmiştir.
qaqqadātum denilen vergi, “baş, kafa” anlamındaki qaqqudum kelimesinden türe-
tilmiş olmasından da anlaşıldığı gibi, bir çeşit kafa vergisi idi. Bu vergi kervanlardaki
her bir şahıs başına 5 ile 15 şeqel kalay arasında değişen miktarlarda alınıyordu.
“On” anlamındaki ešrum kelimesinden türetilmiş olan i/ešrātum %10 nispetinde
alınan bir vergiydi. i/ešrātum, İslâm toplumlarında ürün ve kazanç üzerinden alınan
onda bir anlamındaki öşür veya bunun çoğulu olan aşar vergisi ile karşılaştırılabilir.

90 ŞE (Akadça še’um) şeqel’in 1/180’i olan en küçük ağırlık ölçüsüdür.
91 Vergilerin özellikleri hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. K.R. Veenhof 1972, s. 219 v. d.; S. Bayram 1993,
s. 6-13.

88