Page 43 - Halil Edhem

36 114 KAYSERø ùEHRø 29

øúte bu suretle adÕ geçen sultan, babasÕnÕn önceden hâkimiyetinde bulunan
topraklarÕn büyük bir bölümünü bir elde toplayÕp, temelinden sarsÕlmÕú olan
Selçuklu Devleti’ni yeniden sa÷lamlaútÕrarak, úan ve úerefini kazanmayÕ
68
baúarmÕútÕ . Ülke içinde milletin sevgi ve güvenini kazanmÕú oldu÷u gibi, Abbasi
Halifeli÷i’ne karúÕ gösterdi÷i destekten dolayÕ da, Halife NasÕr Li-dînillah tarafÕndan
kendisine «Es-Sultanu’l-Kâhir» unvanÕ verilmiútir ki, gerek kitabelerinde ve gerekse
69
paralarÕnda bu unvan yer almÕútÕr .
Süleymanúah’Õn ölüm tarihini øbn Bîbî, 601(1205) yÕlÕ olarak göstermiúse de,
øbn’ül-Esîr, çok açÕk bir úekilde 600 (1204) yÕlÕ temmuzun altÕncÕ gününü yazmÕú ve
70
ço÷unlukla bu tarih kabul edilmiútir .
II. Rükneddin Süleymanúah’Õn ölmesiyle memleketin ileri gelenleri tarafÕndan,
71
yerine yaúÕ daha çok küçük olan III. øzzeddin KÕlÕçarslan tahta oturtulmuútur .
Bunun için birkaç aydan ibâret olan hâkimiyeti zamanÕnda, tarihçiler yalnÕz, Isparta
72
Vilâyeti’nin alÕnÕúÕnÕ bildiriyorlar AdÕna para bastÕrmÕú olmasÕ gerekirse de,
úimdiye kadar görülmemiútir. AdÕ geçenin ne úekilde tahttan indirilip, yerine amcasÕ
I. GÕyâseddin Keyhüsrev’in ikinci defa olarak tahta oturdu÷unu, ilerideki kitabe
kanalÕyla inceleyece÷iz.

III

Sultan I. GÕyâseddin Keyhüsrev’in ikinci saltanat zamanÕ Câmi-i Kebir,
di÷er adÕyla Sultan Câmii, 602 (1205-1206) : Anadolu’nun genellikle büyük
úehirlerinde görülen ve eski usulde yapÕlmÕú olan câmiilere (bu cümleden olarak,
Konya’da Alâeddin Câmii, Sivas’da Câmi-i Kebir vb.) benzeyen bu binanÕn plânÕ
kare úeklinde olup, 42 adet kemer aya÷Õna dayandÕrÕlan çatÕsÕ, düz ve toprakla
örtülüdür. YalnÕz, iki adet kubbesi vardÕr. Eski kayÕtlarda «Sultan Camii» adÕnÕ
taúÕyan bu binanÕn, eski bir kiliseden çevrilmiú oldu÷u halk arasÕnda söylenirse de,
bu yön incelemeye muhtaçtÕr. BazÕ direklerin üzerinde görülen Roma ve Bizans
Devri’nden kalma baúlÕklar baúka yerlerden getirilmiú olabilir. Eski tu÷la minaresi,
yüksek ve kalÕndÕr. Câmiin a÷aç minberi, çok süslüyse de, çirkin bir úekilde

68 øbn Haldun, c. 5, s. 168. Daha Konya’yÕ almadan önce, Sivas, Aksaray ve Kayseri’yi de almÕútÕ.
69 Mirhand, c. 4, s. 105’de: «Süleyman’Õn iúi, Anadolu’da kuvvetlenmiú ve halifelikçe, kendisine-es-
Sultanü’l-Kâhir-lakabÕ verilmiútir». øbnü’l-Esîr’de bu konuda bir kayda rastlamadÕk. Câmiü’d-düvel;
«Hatta, Halife —es-Sultanü’1-Kâhir— diye lakaplandÕrdÕ» diyor. Galib, Hayrullah Efendi’ye dayanarak,
Takvim, s. 17; Hammer, Cenâbi’ye dayanarak, c. I, s. 31. Süleymanúah daha Tokat meliki iken paralarÕna
yalnÕz «El-Melikü’I-Kâhir» yazdÕ÷Õ halde, Konya’da tahta çÕkÕúÕndan sonra adÕna «Es-Sultanü’l-Kâhir»
ve «Burhan» veya «NasÕr Emîri’1-Mü’minin» unvanlarÕnÕ ekletmiútir. Galib, Takvim, s. 16; Tevhîd,
Katalog, s. 119 ve 125. Süleymanúah’Õn Niksar’da bulunan bir ikinci kitabesi muharrem 594 (kasÕm
1197) tarihini taúÕr.
70 Ebu’l-Fida, c. 3. s. 111 ve meskûkât kataloglarÕ, Necip ÂsÕm’Õn Türk Tarihi, s. 41, Stanly Lane-
Pool, øslâm Sülâleleri, s. 155. Bunlar hep, 600 (1204) yÕlÕnÕ almÕúlardÕr. Hâlbuki, øbn Bîbî, øbn Haldun, c.
5, s. 168 ve Tarih Encümeni’nin OsmanlÕ Tarihi, c. I, s. 183, bunlar da 600 (1204) yÕlÕnÕ gösteriyorlar.
Neúrî, s. 18 ve Cenâbi’ye dayanarak Hammer, c. I s. 31’de 599 (1203) yÕlÕnÕ yazmÕúlardÕr.
71 Camiü’d-düvel’de onbir yaúÕnda oldu÷u ve birkaç ay hüküm sürdü÷ü yazÕlÕdÕr. BazÕlarÕna göre bir
yÕl, bazÕlarÕna göre de beú ay hüküm sürmüútür (Galib, Takvim, s. 20).
72 øbn Bîbî, Farsça Selçuknâme, s. 24. [M. Öztürk tercümesi, a.g.e., c. I, s. 96-97.]Isparta’nÕn
øsIâmiyetten önce adÕ «Bâris» idi. Bkz. Ritter, Küçük Asya, c. II. s. 539. Isparta’yÕ, SelçuklularÕn kimin
elinden aldÕklarÕ, øbn Bîbî’de belirtilmemiútir. III. KÕlÕçarslan’Õn saltanat zamanÕ 1204 yÕlÕ sonlarÕna veya
1205 yÕlÕ baúlarÕna denk gelip, bu zamanda ise, østanbul’da Lâtin ømparatorlu÷u kurulmuú oldu÷undan,
Anadolu’nun birçok yerlerinde oldu÷u gibi, Isparta’da da Rumlardan Tekfur adÕyla bir derebeyi türemiú
olmasÕ ve iúte, Selçuklular orayÕ bundan almÕú bulunmalarÕ muhtemeldir. [Bkz. Turan, a.g.e., s. 265-
266’da 1204-1205 olarak gösterir.]