Page 56 - Halil Edhem

126 KAYSERø ùEHRø 41 KAYSERø ùEHRø 49 127 42

129
Fida, (c. 3, s. 130), MüneccimbaúÕ, Câmiü’d-düvel’de 616 (1219-20) yÕlÕnÕ parçasÕ üzerinde , bulunan dört satÕrdan ibaret kitabenin Türkçesi úöyledir: «Bu
yazÕyorlar ki, bu da meskûkât (paralar) ilminin verdi÷i delillerle kuvvetleniyor. mübarek yapÕ, Keyhüsrevo÷lu, din ve dünyanÕn úerefi, fetihler sahibi, dünya
Çünkü, adÕ geçen sultanÕn halefi olan I. Alâeddin Keykubâd adÕna Sivas’da, sultanlarÕnÕn efendisi, sultanlarÕn büyü÷ü, Mü’minler Emîri’nin burhânÕ, yüce Sultan
Konya’da ve Kayseri’de basÕlmÕú birçok paralar vardÕr ki, bu da Keykubâd’Õn aynÕ Keykubâd’Õn Devri’nde, 621(1224) yÕlÕnda tamamlanmÕútÕr.» Metni aúa÷Õdaki
yÕlda tahta çÕktÕ÷ÕnÕ do÷rular. Bundan dolayÕ, türbe kitabesinin tarihi, binanÕn gibidir:
126
bitimini bildirmesi gerekir .
ϥΎτϠδϟ΍ ϡΎϳΎΑ Δϛ έΎΒϤϟ΍ ΓέΎϤόϟ΍ ϩάϫ ΖϤΗ (˺
ϢϟΎόϟ΍ Ϧϴρϼγ Ϊϴγ Ϣψϋ ϻ΍ ϩΎθ ϨϫΎη ϢψόϤϟ΍ (˻
VI
ϭήδΠϴϛ ϦΑ ΩΎΒϘϴϛ ΢Θϔϟ΍ ϰΑ΍ ϦϳΪϟ΍ϭ ΎϴϧΪϟ΍ ˯ϼϋ (˼
Sultan I. øzzeddin Keykâvus ZamanÕ, (607-616/1211-1220), Yo÷unburç: ΔϳΎϤΘγ ϭ Ϧϳήθϋ ϯΪΣ΍ ΔϨγ έϮϬη ϰϓ ϦϴϣΆϤϟ΍ ήϴϣ΍ ϥΎϫήΑ (̊
Eskiúehir surunun do÷u köúesinde ve Alaca Mescid’in karúÕsÕndaki yuvarlak kuleye
127
«Yo÷unburç» ) adÕ verilir (Levha 2, Kale krokisi). Burcun üzerinde duvara Her ne kadar, bu metinde «bu kale» veya «kule» ve «küçük hisar» anlamÕna
konulmuú mermer kitabenin kalÕn bir sülüs ile yazÕlmÕú yazÕlarÕ, aúÕrÕ derecede olarak «bu burç» gibi, bir sözle kitabenin neye ait oldu÷u açÕklanmamÕúsa da,
bozulmuú ve birçok yerleri kÕrÕlmÕú oldu÷undan metni eksik olup, Türkçesi úöyledir: kalenin onarÕlarak veya geniúletilerek, yapÕlÕúÕna dâir oldu÷unu yeri yeteri kadar
«1-Büyük sultan zamanÕnda, 2-Kara[larÕn] ve denizlerin...büyük Sultan, 3- açÕklamaktadÕr. «Kal’a» sözü, kitabelerde do÷rudan do÷ruya inúaat anlamÕnadÕr. IV.
KÕlÕçarslan o÷lu Keyhüsrev o÷lu Keykâvus.» Metni aúa÷Õdaki gibidir: satÕrda görülen «Burhânu Emîri’l-Mü’minin» unvanÕ Selçuklu sultanlarÕna özel bir
úekilde Abbasi halifeleri tarafÕndan verilirdi.
ϢψόϤϟ΍ ϥΎτϠδϟ΍ ϡΎϳ΍ ϰϓ (˺
ϡΎψϋϻ΍ ϥΎτϠγ ϦϳήΤΒϟ΍ϭ ήΒϟ΍ (˻
ϥϼγέ΍ ΞϠϗ ϦΑ ϭήδΨϴϛ ϦΑ αϭΎϜϴϛ (˼ VIII

Sultan Alâeddin Keykubâd ZamanÕ (616–634/1220–1237) Kale Kitabesi: Bu
130
Kitabenin tarihi, tesbit edilemedi÷inden I. øzzeddin Keykâvus’un bu burcu hangi kitabe, øç Kale’nin dÕúÕnda ve At MeydanÕ denilen yere bakan büyük bir burcun
128
yÕllarda yaptÕrdÕ÷Õ veya onarttÕ÷Õ bilinemez . Kardeúi, Alâeddin Keykubâd’Õn üzerindedir (Resim 2, Kale krokisi) KalÕn Selçuklu yazÕsÕyla yazÕlÕ iki satÕr kitabenin
Kayseri Kalesi’ni kuúattÕ÷Õ sÕrada, orada birçok çarpÕúmalar oldu÷unu yukarÕda Türkçesi úöyledir: «Keyhüsrev o÷lu, yüce Sultan, din ve dünyanÕn úerefi fetihler
söylemiútik. Herhalde, bu sÕrada kalenin bazÕ bölümleri bozulmuú olaca÷Õndan, sahibi, Burhânu Emîri-l-Mü’minin (Mü’minler Emîri’nin BurhânÕ) Keykubâd.»
onarÕlmasÕna, kuúatmanÕn kaldÕrÕlmasÕndan sonra baúlanmÕú olmasÕ ve bundan Metni aúa÷Õdaki gibidir:
dolayÕ, kitabenin konulmasÕnÕn Keykâvus’un devrinin ilk yÕllarÕna denk gelmesi
yakÕn ihtimaldir. ϦϳΪϟ΍ϭ ΎϴϧΪϟ΍˯ ϼϋ ϢψόϤϟ΍ ϥΎτϠδϟ΍ (˺
ϦϴϨϣΆϤϟ΍ήϴϣ΍ ϥΎϫήΑ ϭήδΨϴϛ ϦΑ ΩΎΒϘϴϛ ΢Θϔϟ΍ϮΑ΍ (˻

VII
Bu kitabede ne tarih ve ne de fazla bir bilgi bulunmadÕ÷Õndan ve hâlbuki, gerek I.
Sultan I. Alâeddin Keykubâd ZamanÕ (1220-1237)-Kale Kitabesi, 621 Keykubâd’Õn ve gerekse II. Keykubad’Õn babalarÕ Keyhüsrev adÕnÕ taúÕdÕklarÕndan,
(1224): øç Kale’nin kuzey yönünde bulunup, «At MeydanÕ» adÕ verilen yerin ayrÕca, bu iki Keykubâd’Õn hangisine âit oldu÷u bilinemezse de, I. Alâeddin Keykubâd,
bir sur ile çevrilmiú bulundu÷u kalÕntÕlarÕndan anlaúÕlmaktadÕr (Resim 2, Kale ço÷u zaman Kayseri’de bulundu÷una ve úehrin kalelerinde önemli onarÕmlar
krokisi). øúte bugün askerî deponun bulundu÷u yerde, bu surlardan kalan bir duvar yaptÕ÷Õna bakÕlÕrsa, adÕ geçene ait olmasÕ muhtemeldir.

I. Alâeddin Keykubâd, Selçuklu sultanlarÕnÕn onuncusu olup, 616(1220)’dan
634(1237) yÕlÕna kadar hüküm sürmüútür. AdÕ geçen, Anadolu Selçuklu sultanlarÕ
arasÕnda en çok ün yapan sultandÕr. Anadolu’da hemen hemen hiçbir yer yoktur ki,
çini ile yazÕlÕdÕr. Cenabî, Aúir Ef. Ktp. de yazma, nu: 608, vr. 192’de Keykâvus’un ölümünü úöyle Alâeddin adÕ anÕlmasÕn. Halk, genellikle büyük binalarÕn ço÷unun, Alâeddin
yazÕyor: «616(1219-20) yÕlÕnda... vereme tutulmuútu. HastalÕ÷Õ ilerleyince, doktorlar, ona zamanÕndan kaldÕ÷ÕnÕ söyler. BazÕ tarihçiler, kendine «büyük» lâkabÕnÕ da
131
Karamano÷ullarÕ ülkesinden Viranúehir’in havasÕnÕ tavsiye ettiler. Oradan (Sivas’dan) dönüp, orada vermiúlerdir . En emektar ve tecrübeli devlet adamlarÕnÕ öldürtmek veya
(Viranúehir’de) öldü. Vasiyeti üzerine yapÕlan Sivas’daki ùifâiye yakÕnÕnda gömüldü.” Keykâvus’un
türbesinde 13 adet sanduka vardÕr. Bunlardan biri, Sultan YÕldÕrÕm Bayezid’in o÷ullarÕndan olup, Timur
hücumunda, Sivas’Õ savunurken esir düúmekle, Timur tarafÕndan idam edilen Ertu÷rul Bey’in kabri 129 Bugün bu duvar parçasÕndan hiç eser kalmayÕp, adÕ geçen kitabe, Kayseri Askerî Hastahanesi’nin
oldu÷u söylenirse de, üzerinde bunu do÷rulayacak hiçbir kitabe yoktur. Ertu÷rul Bey’in úehit oluúu I. kat merdiven boúlu÷undaki duvara yerleútirilmiú ve yanÕna da Türkçesi konulmuúsa da, tercüme
hakkÕnda, bkz. Hammer, c. 2, s. 62. Bursa’da da, bir Ertu÷rul Bey Camii olup, yakÕnÕnda da, adÕ geçen bozuktur (K.G.).
úehzadenin olmak üzere kitabesiz bir mezar gösteriyor, bkz. øsmail Beli÷, Güldeste-i Riyâz-Õ ørfân, s. 40.
130 Bugün, Kayseri Merkez Postahanesi’ne bakan taraftadÕr (K.G.).
126 Galib, Takvim, s. 26; Tevhîd, Katalog, s. 148, 158, 167. 131
127 «Yo÷un» veya «Yo÷an», Türkçede iri, kalÕn, kuvvetli demektir (çeúitli sözlüklerde). Bu kuleye øbn Bîbî, Türkçe Selçuknâme, s. 208’de úöyle övüyor: “Tarihçiler katÕnda, do÷rulu÷u açÕk ve
«Birinci Bâsbân Dâiresi [karakol]» de denir. úüphesizdir ki, merhum, ma÷fur, saîd ve úehîd, hak, din ve dünyanÕn sultanÕ KÕlÕçarslan o÷lu
Keyhüsrev’in o÷lu Keykubâd -Allah, onun burhanÕnÕ nurlandÕrsÕn- Selçuklular HanedanÕ’nÕn parlak
128 BazÕ kitabelerde, esasen hiçbir tarih yazÕlmadÕ÷Õndan, ihtimal ki, bunda da tarih yoktu. [Müellifin, yÕldÕzÕ ve en güçlüsü idi. O÷uz neslinden ve hanlarÕndan, øslâm bayrak ve sancaklarÕnÕ onun gibi, yüceltici
«berr» olarak aldÕ÷Õ, «berreyn» úeklindedir. ] sultan gelmedi.” Tevhîd, Katalog, s. 183’de: «I. Alâeddin Keykubâd, Anadolu Selçuklu sultanlarÕnÕn en