Page 81 - Halil Edhem

74 152 KAYSERø ùEHRø 67

dalaverelere, gere÷inden çok önem verdiklerinden, birçok önemli olaylar, bunlarÕn
arasÕnda bo÷ulmuú kalmÕútÕr. Bundan dolayÕ, bunlarÕn da sözlerini çok kere úüpheyle
karúÕlamak gerekir.

KÕsacasÕ, paralar ile kitabelerin bize verdikleri bilgiler, tarihçilerin yazdÕklarÕyla,
toparlanacak olursa, üç kardeúin saltanatlarÕna ait úu sonuç çÕkarÕlabilir: II.
GÕyâseddin Keyhüsrev 644(1246)’de öldü÷ünde, büyük o÷lu II. øzzeddin Keykâvus,
230
I. defa olarak tahta çÕkÕp, 647(1249) tarihine kadar kendi baúÕna hüküm sürüyor .
Fakat 646(1248)’da kardeúi IV. Rükneddin KÕlÕçarslan, Mo÷ollarÕn yardÕmÕyla
Sivas’da sultanlÕ÷ÕnÕ ilân ederek, orada 647(1249) yÕlÕna kadar tek baúÕna kalÕyor.
Bundan dolayÕ, iki kardeú arasÕnda çÕkan savaúta, iki ordu Aksaray yöresinde
çarpÕútÕ÷Õndan KÕlÕçarslan yenilerek, kardeúinin eline esir düúüyor. Bununla beraber,
Emîr Karatay’Õn gayret ve aracÕlÕ÷Õ ile aralarÕ bulunarak üçüncü kardeúleri Alâeddin
Keykubâd da birlikte olmak üzere, üç kardeúin ortaklaúa saltanat sürmeleri
kararlaútÕrÕlÕyor. Bu ortak saltanatÕn 647(1249) yÕlÕnda baúlayarak birkaç yÕl devam
231
etti÷i gerek ortak paralar ve gerekse kitabelerle do÷ru-lanmÕútÕr . Ancak bu sÕrada,
Mo÷ollar tarafÕndan gelen bir emir üzerine Keykâvus, Ka÷an yanÕna gitmeye
mecbur oldu÷undan, daha Sivas’a varmadan KÕlÕçarslan’Õn taraftarlarÕ saltanatÕ
yalnÕz buna vermek fikrine düútüklerinden, Keykâvus baúkente dönmekle küçük
kardeúi II. Alâeddin Keykubâd’Õ vekili olarak Mo÷ollara gönderdiyse de, bu daha
yolda iken öldü. Alâeddin’in ölüm tarihini tarihçiler bildirmiyorlar. Bununla
beraber, her ne kadar 655(1257) yÕlÕna kadar basÕlan ortak paralarda, bunun da adÕ
bulunuyorsa da, bundan önce ölmüú oldu÷u zannedilmektedir . Herhalde
232
Alâeddin’in ölümüyle Selçuklu Devleti’nde siyasî durum de÷iúiyor. Yeniden çok
tehlikeli ihtilâller oluyor ve bunun sonucu olarak, Keykâvus ile KÕlÕçarslan yine
birbirleriyle mücadeleye baúlÕyorlar.
Di÷er yönden Mo÷ollarÕn iúe karÕúmalarÕ ve baskÕlarÕ da artÕyor. Emîr Karatay’Õn
653(1255) yÕllarÕnda ölmüú olmasÕndan dolayÕ, bu durumun önünü alacak kimse
bulunmuyor. Tersine Selçuklular tarihinde çok u÷ursuz bir ad bÕrakan,
Mühezzibeddin Ali’nin o÷lu Pervâne Muineddin Süleyman, böyle bir zamanda
devlet iúlerini eline almayÕ baúarÕyor. Hem Mo÷ollara, ba÷lÕlÕ÷ÕnÕ kabul ve hem de
Selçuklu Devleti’nde Pervânecilik gibi en büyük bir memuriyeti elde ederek, her iki
233
tarafa da sözünü geçiriyordu .
øúte bu durum içinde Keykâvus ile KÕlÕçarslan yeniden úiddetli bir mücadeleye
giriútiler. KÕlÕçarslan, adamlarÕyla Kayseri’ye çekilip, orada sultanlÕ÷ÕnÕ yeniden ilân
etti ve burada topladÕ÷Õ askeriyle kardeúine karúÕ yürüdü. Fakat yenilerek,
Keykâvus’un eline esir düútü ve Burgulu (Uluborlu) Kalesine kapatÕldÕ. Bundan

230 ùaúÕlacak úey olarak II. Keykâvus’un 642(1244) ve 646 (1248) tarihli ve Konya’da basÕlmÕú
paralan vardÕr (Tevhîd, Katalog, s. 241-242). Buna iki úekilde anlam verilebilir; ya babasÕ Keyhüsrev’in
para kalÕplarÕnÕn yüzü önceki durumda bÕrakÕlarak, yalnÕz ad tarafÕ de÷iútirilmiútir yahut da babasÕ
Alanya’da köúesine çekildikten sonra, devlet iúleri ile hiç u÷raúmadÕ÷Õndan belki, o yÕllar ile Keyhüsrev,
do÷rudan do÷ruya Konya’da para bastÕrmÕútÕr.
231 Sivas, Konya, Kayseri, Lülüve (UlukÕúla) ve Malatya’da basÕlmÕú ortak paralar vardÕr. Bkz. Galib,
Takvim, s. 65. Tevhîd, Katalog s, 249-269. Tokat’ta üç kardeú adÕna iki kitabe görülüyor. Bkz. TOEM’da.
yayÕnladÕ÷ÕmÕz “Tokat Kitabeleri” makalesinde, yÕl 1331, s. 641-645.
232 Galib, Takvim’de (s. 78), II. Keykubâd’Õn 663 (1265) tarihli bir gümüú parasÕnÕ yayÕnlamÕútÕr ki,
bundan baúka nüshasÕ bilinmiyor. Hâlbuki, adÕ geçen bu tarihten çok önce öldü÷ünden, bunun sonra bir
zorba tarafÕndan bastÕrÕlmÕú olmasÕ akla gelir. Bkz. Huart, Epiraphie, s. 17. Tevhîd, Katalog, s. 297.
233 Muineddin Süleyman’Õn hayatÕna ait bilgi için Merzifon’da kendi adÕna olan bir kitabe dolayÕsÕyla
TOEM’da yayÕnladÕ÷ÕmÕz makaleye bakÕlabilir (yÕl 1333, s. 42-52).