Page 274 - Kayseri Ansiklopedisi Cilt 2

KAYSER‹ ANS‹KLOPED‹S‹ EV / 265 [745]

Sofa: Geleneksel Kayseri evlerindeki so-
fa sözcüğü mimarlık yazınımızda bugüne
kadar yerleşmiş olan anlamından fark-
lı bir anlam taşır. Sedat Hakkı Eldem’in
“Türk Evi plan tipi” sınıflandırmasına te-
mel olarak aldığı sofa, ev düzenine yön
veren bir dağıtım mekânıdır. Kayseri’de
de sofanın böyle bir görevi vardır, ancak
bu görev arkaplanda kalır.
Kayseri evlerinin en etkileyici odası sofa-
dır. Büyük boyutları ve genel havasıyla
özel bir önem taşırdı: Sofa, boyu 7–8 m,
genişliği 4–5 m, yüksekliği 5–7 m arasın-
da değişen temiz bir prizmadır. Kütlesi-
nin yüksekliğiyle diğer odalardan kolay-
ca ayırt edilirdi. İç dekorasyonu için gös- Sarı Mustafa Evi baş odası tavan süslemesi
terilen titizlik ve harcanan enerji, sofanın (V. İmamoğlu)
ev içindeki sembolik önemini gösterir.
Zarif ahşap panoları; duvar, pano ve ta- ken de bakılacak, Tanrı’nın büyüklüğüne
vanındaki boyama, resim ve yazıları; ö- –ve ona yaklaşabilmek için bir araç ola-
zellikle giriş kapısına bakan ve yerden ta- rak kullanılan sanatın büyüklüğüne– hay-
vana kadar zarlarla bezenmiş duvarı, iyi ranlıkla şahit olunacak bir güzellik öge-
düşünülmüş mimari ayrıntıları; özenle si... Bu tür yönlendirme için bir neden de,
seçilen halı, kilim, halı-yastık ve erkân namaz sırasında, namaz kılan insanın ö-
minderleriyle döşenmiş sedir ve sekisiyle nünden hiç kimsenin geçmemesi gerekli-
Kayseri sofası, yüzyılların bir kültür ürü- liğinden olabilir. Böylece kapıya ve dola-
nü; mimarlık tarihimizin övünülecek kö- şım için ayrılan sekialtına arkasını döne-
şe taşlarından biridir. rek namaz kılan bir insanın önünden
Sofa, kapısı ve kapısının üstünde veya ya- kimse geçemeyecek, onu tedirgin etme-
nında yer alan bir, iki veya üç penceresiy- yecektir.
le avluya açılırdı. Başka penceresi olma- Sofalar Kayseri’de evlerin girişi, kabul ye-
ması nedeniyle loş, dramatik ve gizemli ri, misafir odası, oturma odası, ibadet ye-
bir karakter taşırdı. Sofaların pencere ve ri, yaşlılar için yatak odası ve Ramazan-
kapısının, buna bağlı olarak da evlerin
baktığı yön, genellikle kuzeydir. Hâlbuki
Kayseri’nin bulunduğu iklim koşulların-
da bunun tam aksi bir yönlendirme uy-
gundur. Yaşlı Kayserililerle yapılan gö-
rüşmeler, böyle bir düzenlemenin İslam
dininden kaynaklanmış olabileceğini
göstermiştir. Bu düzenleme kıble yönüy-
le ilgili tereddütleri ortadan kaldırmakta
ve namaz kılacak insan hangi evin sofa-
sında olursa olsun, döneceği yönü bil-
mektedir. Başka bir deyişle, insan sofa
kapısını arkasına almakla, ibadet edeceği
yönü belirlemiş olmaktadır. Bu yön aynı
zamanda sofanın en güzel duvarının yer
aldığı güney yönüydü ve döşemeden ta-
vana kadar özenle oyulmuş, etkileyici bir
mihrap görevini yüklenmişti. Dua edilir- Öztaşçı Evi harem odası (V. İmamoğlu)