Page 94 - Kültepe Kaniş

Prof. Dr. Cahit Günbattı | Kültepe - Kaniş
Metinlerde geçen “bahçe” (kirium) ve “bahçıvan” (nukarribbum) kelimelerinden, sula-
nabilir arazide çeşitli meyve ve sebzelerin yetiştirildiği sonucunu çıkarabiliriz. Hububat
türleri dışında, soğan (šumkum) tabletlerde en sık geçen üründür. Bir metinde toplam
44 çuval soğanın yerli şahıslar arasında bölüşülmesinden bahsedilmektedir. Burada
14 çuval soğanın fiyatının 90 şekel (yaklaşık 700 gr.) gümüş olduğu belirtilmektedir. 104
Kaniş sarayında, sarayın meyve sebze bahçelerindeki işlerin yürütülmesinden
sorumlu yüksek memurlar vardı. 105

Hayvancılık
Kültepe tabletlerinde hayvancılık ve hayvansal ürünlerin elde edilmesi hakkında
hiçbir bilgi yoktur. Fakat metinlerdeki dolaylı bilgilerden Eski Anadolu’da çok zengin
bir hayvan varlığının bulunduğunu, insanların tarım yanında, yetiştirdikleri küçük ve
büyükbaş hayvanların ve bunlardan elde ettikleri ürünlerin ticaretiyle geçindiklerini
söyleyebiliriz.
Anadolu’nun protohistorik dönemi için çok önemli bir kaynak olduğunu söylediğimiz,
Akad kralı Sargon’un Anadolu’ya yaptığı bir seferin anlatıldığı metinde, askerlerin doyu-
rulması için bir günde bin sığır ve altı bin koyun kesildiğinden söz edilmesi önemlidir.
Hitit Kanunları’nın birçok maddesi şahıslara ait küçük ve büyükbaş hayvanlarla
ilgili kararları içermektedir. 106
Kültepe’de iki Anadolu kralı arasındaki halen tek yazışma olduğunu söylediğimiz
Mama kralı Anum-hirbi’nin Kaniş kralı Warşama’ya yazdığı mektuptan anlaşıldığı
üzere, Kaniş’in vasali olan Taişama kralının Mama’nın 12 şehrini tahrip edip, sığır ve
koyunlarını alıp götürmesi Kaniş ile Mama arasında diplomatik krize sebep olmuştur.

Koyun (emmerum) alınıp satılan hayvanların başında geliyordu. Tabletlerde
107
özellikleri hakkında hiçbir bilgi verilmeyen üç koyun cinsinden (etũdum, lakānum,
šālinnum) söz edilmektedir. Metinlerde koyun fiyatlarının büyük farklılık göstermesi ,
108
hayvanın besili olup olmaması yanında, herhalde cinsleriyle de ilgiliydi. Yerel sarayların
sürülerinin olduğu “çobanlar başı” (rabi rē’ē) ve “kraliçenin çobanı” (rē’īum ša rubātim)
109
unvanlarından anlaşılmaktadır.

104 Kt. 89/k 367: V. Donbaz 1999, s. 152-153.
105 J.G. Dercksen 2008, s. 151.
106 F. Imparati 1992, Mad. 57-86.
107 Parantez içerisinde Akadçasını verdiğimiz kelimeler çoğunlukla Sumerce ideografik yazılışlarıyla
geçmektedir: Koyun: UDU, sığır: GU4, eşek: ANŞE, domuz: ŞAH, domuz yağı: Ì.ŞAH gibi.
108 Koyun satış fiyatları için bkz. L.G. Gökçek 2004, s. 66-67.
109 ICK 1, 13:6-7.

94